Giới khoa học chỉ mới bắt đầu hiểu tác động của COVID-19 đối với não người

Đầu đại dịch COVID-19, các bác sĩ bắt đầu nhận thấy một điều gì đó bất thường. Được mô tả là một loại virus đường hô hấp, SARS-CoV-2 dường như lại có tác động mạnh đến não, gây ra mọi thứ từ mất vị giác, khứu giác, chứng sương mù não, và đột quỵ trong những trường hợp nghiêm trọng.

NYU Langone Health, một bệnh viện nghiên cứu ở thành phố New York (Mỹ), đã chuyển đổi từ việc chỉ tập trung vào các triệu chứng cấp tính sang theo dõi các vấn đề thần kinh lâu dài mà một số người mắc chứng “long COVID” gặp phải.

Danh sách các vấn đề về nhận thức thần kinh mà nhóm của Giám đốc chương trình, Tiến sĩ Sharon Meropol và các nhà nghiên cứu khác phải theo dõi còn rất nhiều, như: suy giảm nhận thức, thay đổi kích thước và cấu trúc não, trầm cảm và có ý định tự tử, run, co giật, mất ký ức và chứng mất trí nhớ mới mắc hoặc trầm trọng hơn đều có liên quan đến nhiễm SARS-CoV-2 trước đó. Trong một số trường hợp, những vấn đề lâu dài này xảy ra ngay cả ở những bệnh nhân mắc COVID-19 tương đối nhẹ.

Tiến sĩ Meropol nói, vấn đề “Chén Thánh” bây giờ là điều gì đang xảy ra trong não của bệnh nhân COVID-19, và cách đảo ngược thiệt hại.

Chất xám

“Nếu bạn nhìn vào bộ não của một người bị nhiễm một số loại virus, chẳng hạn như bệnh dại, bạn sẽ thấy virus tràn ngập khắp mọi nơi. Chỉ là trắng và đen” – Tiến sĩ Avindra Nath, Giám đốc lâm sàng của Viện Rối loạn Thần kinh và Đột quỵ Quốc gia Mỹ (NINDS), cho biết.

Với SARS-CoV-2, não có nhiều vùng màu xám hơn. Hồi đầu đại dịch, Nath và các đồng nghiệp của ông đã quét và phân tích vật lý não của 13 người chết vì COVID-19. Họ không tìm thấy virus SARS-CoV-2 trong những bộ não đó, nhưng lại phát hiện tổn thương đáng kể đối với mạch máu của họ. Có vẻ như hệ miễn dịch của cơ thể đã bị rối loạn khi phản ứng với virus, khiến virus tấn công các mạch máu và gây ra một loạt tác động dẫn đến tình trạng viêm nghiêm trọng trong não, có khả năng dẫn đến tổn thương nghiêm trọng.

Kể từ khi dự án quét não của Tiến sĩ Nath bắt đầu trong đại dịch, các nhà nghiên cứu khác đã tìm thấy virus trong não của những người chết vì COVID-19.

Theo một bài báo năm 2022 trên tạp chí Nature, các nhà nghiên cứu đã phân tích mô não của 11 người mắc COVID-19 khi họ qua đời. Ở tất cả, chỉ trừ một người trong đó, các nhà nghiên cứu đã tìm thấy vật liệu di truyền của virus trong mô của hệ thần kinh trung ương, “chứng tỏ SARS-CoV-2 có khả năng lây nhiễm và nhân lên trong não người”.

Tuy nhiên, đối với Nath, đó vẫn là một câu hỏi mở và đáng để nghiên cứu thêm. Nhóm của ông vẫn tiếp tục nghiên cứu não của bệnh nhân COVID-19 và vẫn chưa tìm thấy bằng chứng cụ thể về virus SARS-CoV-2 trong các cơ quan đó.

Virus trong não

Kể từ khi dự án quét não của Tiến sĩ Nath bắt đầu trong đại dịch, các nhà nghiên cứu khác đã tìm thấy virus trong não của những người chết vì COVID-19.

Đối với một bài báo năm 2022 trên tạp chí Nature, các nhà nghiên cứu đã phân tích mô não của 11 người mắc COVID-19 khi họ qua đời. Ở tất cả, trừ một trong số những người đó, các nhà nghiên cứu đã tìm thấy vật liệu di truyền của virus trong mô của hệ thần kinh trung ương, “chứng tỏ SARS-CoV-2 có khả năng lây nhiễm và nhân lên trong não người”

Tuy nhiên, đối với chuyên gia Nath, đó vẫn là một câu hỏi mở và đáng để nghiên cứu thêm. Nhóm của ông vẫn tiếp tục nghiên cứu não của bệnh nhân COVID-19 và vẫn chưa tìm thấy bằng chứng cụ thể về virus SARS-CoV-2 trong các cơ quan đó.

Trong một nghiên cứu vào tháng 4 năm nay, các nhà khoa học cũng đã tìm thấy các protein hình gai của SARS-CoV-2 trong não của những người đã chết vì COVID-19.

Tiến sĩ Wes Ely, người nghiên cứu bệnh não tại Trung tâm Y tế Đại học Vanderbilt, cho biết ông tin rằng SARS-CoV-2 có thể tấn công các “tế bào hỗ trợ” của não hoặc những neuron đảm bảo cho não và cơ thể hoạt động bình thường. Tiến sĩ Ely cho biết, việc làm hỏng các tế bào hỗ trợ này có thể gây ra hiệu ứng domino dẫn đến chết mô trong não.

Tuy nhiên, ông nói, “gần như chắc chắn có nhiều quá trình đang diễn ra” – có thể là virus vừa ảnh hưởng trực tiếp đến não vừa gây ra những thay đổi đối với hệ miễn dịch, dẫn đến các vấn đề về nhận thức thần kinh. Ông nói: “Chúng tôi không tìm kiếm một viên đạn ma thuật có thể giải quyết tất cả những vấn đề này ngay lập tức”.

Mặc dù có thể không có một giải pháp duy nhất, nhưng điều đó không có nghĩa là không có giải pháp. Tiến sĩ Ely đã phát hiện ra rằng “phục hồi nhận thức”, một quá trình xây dựng lại chức năng của não thông qua các bài tập tinh thần có mục tiêu, có thể giúp những người mắc chứng suy giảm nhận thức sau khi phải điều trị trong phòng chăm sóc đặc biệt.

Một số nghiên cứu sơ bộ cũng cho thấy thuốc làm loãng máu có thể giúp phá vỡ các “cục máu đông” nhỏ trong máu có liên quan đến chứng viêm toàn thân, có khả năng làm giảm các triệu chứng COVID kéo dài bao gồm mệt mỏi, sương mù não và khó tập trung.

Tính đến thời điểm hiện tại, không có phương pháp điều trị nào đã được chứng minh cho những người mắc COVID kéo dài. Nhưng Tiến sĩ Ely nói rằng ông lạc quan rằng những thay đổi trong não liên quan đến COVID có thể đảo ngược được — bằng cách này hay cách khác. Ông nói: “Bộ não cực kỳ linh hoạt và nó có thể làm được những điều đáng kinh ngạc.”