Ô nhiễm không khí làm tăng tỷ lệ sa sút trí tuệ

Nghiên cứu đã trình bày kết quả của
một đánh giá hệ thống và phân tích tổng hợp cho thấy mối liên hệ giữa các chất
gây ô nhiễm không khí, đặc biệt là hạt vật chất 2,5 (PM 2,5 ) và sa sút trí tuệ
lâm sàng. PM 2.5 là các hạt/giọt không khí mịn có chiều rộng từ hai micron rưỡi
trở xuống.

Hơn 57 triệu người trên toàn cầu
đang sống chung với chứng sa sút trí tuệ. Các ước tính cho thấy sự gia tăng
không thể kiểm soát các trường hợp sa sút trí tuệ trên toàn thế giới, với con số
dự kiến ​​sẽ tăng lên 153 triệu vào năm 2050. Có đủ bằng chứng cho thấy gần 40%
các trường hợp này phát sinh do các yếu tố rủi ro có thể thay đổi được, chẳng hạn
như tiếp xúc lâu dài với ô nhiễm không khí xung quanh .

Thật vậy, đây là một chủ đề sức khỏe
cực kỳ quan trọng và là ưu tiên nghiên cứu. Theo đó, trong thập kỷ qua, các
nghiên cứu đánh giá mối liên quan giữa ô nhiễm không khí xung quanh và chứng sa
sút trí tuệ đã tăng lên đáng kể. Tuy nhiên, họ đã sử dụng các phương pháp khác
nhau để định lượng mối liên hệ giữa việc tiếp xúc lâu dài với các chất gây ô
nhiễm không khí và sự gia tăng các trường hợp sa sút trí tuệ.

Ảnh minh họa. Nguồn: Fran_kie / Shutterstock

Nhìn chung, vẫn còn thiếu các đánh
giá có hệ thống có thể mang lại kết quả khả thi mà các cơ quan quản lý và bác
sĩ lâm sàng có thể sử dụng để hướng dẫn bệnh nhân và công chúng về nguy cơ sa
sút trí tuệ do ô nhiễm không khí gia tăng.

Trong nghiên cứu hiện tại, các nhà
nghiên cứu đã quét hơn 2.080 nghiên cứu từ cơ sở dữ liệu, chẳng hạn như PubMed,
Web of Science và EMBASE, từ xưa cho đến tháng 7/2022. Tất cả những nghiên cứu
này đều xem xét các chất gây ô nhiễm không khí và các giải pháp thay thế ô nhiễm
giao thông đáp ứng tiêu chí của cơ quan Bảo vệ Môi trường Hoa Kỳ, có người lớn
(≥18 tuổi) tham gia và thực hiện theo dõi dọc.

Quan trọng hơn, những nghiên cứu
này đã tính trung bình mức độ tiếp xúc với các chất ô nhiễm không khí này trong
hơn một năm để chỉ ra mối quan hệ giữa các chất ô nhiễm không khí xung quanh và
chứng mất trí nhớ lâm sàng.

Ngoài ra, hai tác giả độc lập đã
đánh giá nguy cơ sai lệch tiềm ẩn trong các nghiên cứu môi trường được đưa vào
bằng cách sử dụng công cụ Rủi ro sai lệch trong các nghiên cứu về phơi nhiễm
không ngẫu nhiên (ROBINS-E), giải quyết những sai lệch này sâu hơn so với các
phương pháp trước đây, điều này có thể ảnh hưởng đến việc giải thích kết quả cuối
cùng.

Một đặc điểm nổi bật khác của phân
tích tổng hợp này là nó đã sử dụng phương pháp xác định trường hợp đang hoạt động.
Phương pháp này cho phép sàng lọc toàn bộ dân số nghiên cứu về chứng sa sút trí
tuệ ở những người không mắc bệnh này lúc ban đầu. Cuối cùng, nhóm đã sử dụng
sai số chuẩn Knapp-Hartung để thực hiện phân tích tổng hợp khi tối thiểu ba
nghiên cứu về một chất gây ô nhiễm không khí nhất định sử dụng các phương pháp
tương tự.

Nhóm các nhà khoa học đã xác định
51 nghiên cứu xem xét mối quan hệ giữa ô nhiễm không khí xung quanh và chứng sa
sút trí tuệ, tất cả đều được công bố trong thập kỷ qua. Tuy nhiên, họ chỉ sử dụng
16 trong các phân tích tổng hợp sau khi sàng lọc qua công cụ ROBINS-E. Trong số
14 nghiên cứu về PM 2.5 , 7 nghiên cứu được sử dụng xác định trường hợp đang hoạt
động và 7, 6 và 1 lần lượt đến từ Bắc Mỹ, Châu Âu và Hồng Kông (Trung Quốc).

Các nhà nghiên cứu đã tìm thấy bằng
chứng đầy đủ về mối quan hệ giữa PM 2,5 và chứng sa sút trí tuệ lâm sàng, ngay
cả ở những khu vực có mức phơi nhiễm hàng năm thấp hơn nhiều so với tiêu chuẩn
hàng năm theo quy định hiện hành của Liên minh châu Âu là 12μg/m3. Cứ mỗi 2 đến
3 μg/m3 mức độ tiếp xúc trung bình hàng năm với PM 2,5 làm tăng 17% nguy cơ mắc
chứng mất trí nhớ, đặc biệt là trong số các nghiên cứu sử dụng phương pháp xác
định trường hợp tích cực.

Dựa trên các nghiên cứu với xác định
trường hợp tích cực, các nhà nghiên cứu đã đưa ra các ước tính tốt nhất. Theo
đó, ước tính tốt nhất về tác động của nồng độ PM 2,5 cao hơn 2 μg/m 3 là tỷ lệ
nguy hiểm (HR) đạt 1,42. Tuy nhiên, với xu hướng thời gian sai lệch, một ước
tính thận trọng hơn là 1,17. Giới hạn độ tin cậy quá rộng đối với cả hai ước
tính. Vì vậy, những phát hiện này cần phải được giải thích một cách thận trọng.

Hơn nữa, các tác giả đã tìm thấy bằng
chứng về mối quan hệ giữa mức độ sa sút trí tuệ và nitơ oxit (NOx) cũng như
nitơ dioxide (NO2 ), mặc dù dữ liệu còn hạn chế. Họ đã xác định mức tăng rủi ro
lần lượt là 5% và 2% đối với mỗi 10 μg/m3 mức độ phơi nhiễm hàng năm với NO2 .

Hơn nữa, các tác giả lưu ý rằng mối
quan hệ dự kiến ​​của ô nhiễm không khí với nguy cơ mất trí nhớ tương đối thấp
hơn so với các yếu tố rủi ro khác, chẳng hạn như hút thuốc. Tuy nhiên, vì ngày
càng có nhiều người tiếp xúc với ô nhiễm không khí nên tác động của nó đối với
sức khỏe con người có thể là đáng kể ở quy mô lớn.

Các kết quả đánh giá hiện tại cho
thấy rằng việc tiếp xúc với PM 2,5 xung quanh làm tăng tỷ lệ sa sút trí tuệ và
có khả năng là NO2 và NOx; tuy nhiên, dữ liệu cho NOx bị hạn chế. Dù vậy, những
kết quả này củng cố bằng chứng cho thấy ô nhiễm không khí là một trong những yếu
tố rủi ro có thể thay đổi quan trọng nhất đối với chứng mất trí lâm sàng.

Do đó, các nỗ lực giảm thiểu để giảm
tiếp xúc với ô nhiễm không khí có thể giúp giảm gánh nặng của chứng mất trí nhớ.
Đối với điều này, các bác sĩ lâm sàng cần truyền đạt các biện pháp mà bệnh nhân
có thể thực hiện để giảm phơi nhiễm ở mức độ cá nhân. Quan trọng hơn, các cơ
quan quản lý nên thực hiện các bước ở cấp độ chính sách để có kết quả tốt nhất.

Tuấn Lê (Theo News-medical)